Download
Datering
Maker J. Nooitgedagt

Reischaaf met slagkop.

Reischaaf met slagkop.
De herkomst van de schaaf is niet bekend. Jan Nooitgedagt (1840-1920) was de grondlegger van de schaatsen- en gereedschapfabriek Nooitgedagt te IJlst. In 1865 kocht hij een smederij en begon daar schaatsen en schaven te maken. De vier zonen van Nooitgedagt werkten ook in het bedrijf: Jarig (1866-1942), Aldert (1871-1929), Tymen (1873-1957) en Jentje (1878-1935). Tegen het einde van de 19de eeuw gingen de zaken goed. In 1893 werd een nieuwe fabriek gebouwd. In 1900 had Nooitgedagt circa 50 man personeel in dienst. De vier zonen maakten studiereizen naar Frankrijk, Engeland en Zweden om op de hoogte te blijven van de nieuwste materialen en productietechnieken. Rond 1900 trad vader Jan uit het bedrijf en namen de vier zonen het bedrijf over. Zij bleven voornamelijk schaatsen en gereedschappen maken. Rond 1935 namen twee kleinzonen van Jan Nooitgedagt het bedrijf over: Jan Jarigs (1893-1945), Jan Alderts (1897-1982). In 1945 kwam Tjitte Jentjes (1917-1988) op de afdeling hout. In 1950 kwamen Jarich Jans (geboren 1922) op de afdeling kantoor en Aldert Jans (geboren 1926) op de afdeling metaal. In 1965 werd de productie van schaatsen gestopt. In 1972 stopte de prodcutie van houten speelgoed. De productie van de steekbeitel werd toen sterkt opgevoerd. Begin jaren negentig kreeg het familiebedrijf een forse klap te verwerken; de grote Zweedse afnemer kocht een beitelfabriek op en zegde het contract met Nooitgedagt op. In 1991 werd er nog een nieuw fabriekspand geopend. Het bedrijf legde zich volledig toe op de metaalproductie. Wybrand Jan Attema, achterkleinzoon van de oprichter Jan Nooitgedagt, ging rond 1995 met pensioen. Er was in de familie geen opvolger. Het bedrijf werd verkocht aan Record Holding te Sheffield. De verwachting dat dit bedrijf de metaalproductie van Sheffield naar IJlst zou verplaatsen, kwam niet uit. Record werd overgenomen door de American Tool Company en dat werd weer ingelijfd in Newell Rubbermaid. IJlst raakte uit beeld. In 2003 sloot de fabriek.
literatuur: - W. Blauw (e.a.) Friese Schaatsenmakers (Franeker, 1994), pp. 136-139. - A.K. Mulder, Ald Ark (Leeuwarden, 1990)

Identificatie
Titel
Reischaaf met slagkop.
Objectnummer
FSM-1983-259
Objecttype
  • Reischaven
    Deze is langer en zwaarder dan de voorloper, terwijl de beitel altijd van een keerbeitel voorzien is. Hij dient voor het zuiver recht en vlak afwerken na de bewerking met de voorloper. Die bewerking noemt men recht strijken, reien of vlakken. Het schaafblok is voorzien van een ijzeren kopnagel op het bovenvlak tussen bek en voorzijde, waarop met een hamer geslagen kan worden. Op die manier kan de beitel zoeter gesteld of los geslagen worden. Bij oudere reischaven loopt het blok achter de bek naar achteren iets dunner uit. Ook met pokhouten zool. De lengte is 70 cm tot 1,10 m, afhankelijk van de breedte van de beitel die 2 1/4, 2 3/8 of 2 J/2 bedraagt. De naam wordt ook wel eens als rijschaaf geschreven, maar dat is foutief. Een kleine reischaaf wordt ook strijkblok genoemd, niet te verwarren met het strijkblok dat bij het vijlen van zagen wordt gebruikt.
  • Schaven
    Gereedschap dat wordt gebruikt om het oppervlak van hout glad en egaal te maken door er houtkrullen af te schaven. (AAT-Ned)
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/fsm-collect-1000003090
Werk
Breedte
75.0 cm
Hoogte
17.5 cm
Lengte
85.0 cm
Museum
Fries Scheepvaart Museum
Vervaardiging
Maker
  1. J. Nooitgedagt
Datering
Materiaal
  • Hout
    Hout is een bouwmateriaal, afkomstig van boomstammen en -takken. Naast merg, spint en schors vormt het daarvan het voornaamste bestanddeel. Ten noorden van de Alpen is hout van oudsher het belangrijkste bouwmateriaal. Onderscheiden worden naaldhout van naaldbomen (dennen, grenen, vuren) en loofhout van loofbomen (eiken, beuken enz.). De stammen werden meestal in het groeigebied gekantrecht en per vlot of in een schip over water vervoerd. De houthandel en -nijverheid concentreerden zich in Nederland vooral in Dordrecht, Amsterdam, Deventer en later ook in de Zaanstreek. Voor regionaal gebruik concentreerde de houthandel zich ook in plaatsen als ’s-Hertogenbosch, Schoonhoven en Tiel. (Haslinghuis)
  • Staal
Aankoop & Licentie
Licentie
BY-SA

Trefwoorden

Uit de Zuiderzeecollectie

Gerelateerd