Datering
Maker Friese IJzergieterij

Gietijzeren reliëf naar afbeelding van Ard Schenk.

Gietijzeren plaquette met daarop een afbeelding van een schaatser op hoge noren.
Dit gegoten reliëf werd in 1967 ontworpen door Nico Vlemmix, zoon van Willem Vlemmix die bedrijfsleider was bij de Friese IJzergieterij in Heerenveen. Deze gietijzeren schaatster is gemodelleerd naar Ard Schenk, er waren ook ontwerpen naar Kees Verkerk en Stien Kaiser. Ze werden gemaakt op initiatief van Reinder Keulen, directeur van de Friese IJzergieterij en groot schaatsliefhebber. Hij was onder andere betrokken bij de aanleg van de open kunstijsbaan in Heerenveen. Met deze gietijzeren modellen wilde hij geld ophalen voor de ontwikkeling van schaatstalent in Nederland. Van de 850 bij de KNSB aangesloten ijsclubs werd verwacht dat zij zich gingen inzetten voor de verkoop ervan. Elk gietstuk kostte een rijksdaalder en na aftrek van alle kosten ging daarvan een gulden naar de gewestelijke fondsen. Begin 1968 zijn er al enkele duizenden exemplaren van de gietijzeren schaatser gemaakt. De telegraaf maakt zelfs melding van 25.000 exemplaren. Of het beoogde half miljoen exemplaren ook werd gehaald is niet bekend. In 1971 werd dit model gebruikt als relatiegeschenk van het gemeentebestuur van Heerenveen. Of het een restant was van de oude oplage van de eerder genoemde actie, of dat dit model hiervoor speciaal was vervaardigd bij de Friese IJzergieterij, is niet bekend. (bron: Aad van den Ouweelen, 'De gietijzeren schaatsenrijder' in Kouwe Drukte jrg. 22 Nr 62 (april 2018).
Tot 2019 foutief geregistreerd als mogelijk reclamemateriaal van de schaatsfabrieken Vonk en Nijdam. Een identiek gietstuk is in 1971 gebruikt als relatiegeschenk van de gemeente Heerenveen. (Zie FSM-1989-153)

Identificatie
Titel
Gietijzeren reliëf naar afbeelding van Ard Schenk.
Objectnummer
FSM-1987-347
Objecttype
  • Reliëfs
    Gebeeldhouwde voorstelling die zich verheft uit een vlakke achtergrond en niet rondom is uitgehouwen zoals een beeld.
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/fsm-collect-1000005182
Over
Onderwerpen
  • Oudeschoot
  • Akkrum
  • Schaatsmakerijen
Werk
Breedte
cm
Hoogte
15.5 cm
Lengte
cm
Museum
Fries Scheepvaart Museum
Vervaardiging
Maker
  1. Friese IJzergieterij
  2. Nico Vlemmix
Datering
Materiaal
  • Gietijzer
    Gietijzer is hard, bros en niet smeedbaar ijzer, verkregen door ruwijzer in een koepeloven te smelten. Soms wordt er kalksteen aan toegevoegd, waardoor het ijzer wordt gezuiverd van zwavel, fosfor e.d.. Het wordt sedert de vijftiende eeuw toegepast. Het gietijzer kreeg vooral in de negentiende eeuw ruime toepassing voor talrijke onderdelen in de bouw, zoals ankerrozetten, goten, kaponderdelen en kolommen, maar ook voor bruggen, grafmonumenten, plantenkassen en zelfs hele gebouwen, zoals het Paleis voor Volksvlijt te Amsterdam (1861). Elementen voor vuurtorens werden eveneens van gietijzer gemaakt en op de bouwplaats gemonteerd. De laatste ijzergieterij van belang in Nederland werd in 1983 gesloten. (Haslinghuis)Cast iron is hard, brittle and nonmalle iron obtained by melting pig iron in a cupola furnace. Sometimes limestone is added, purifying the iron of sulfur, phosphorus, etc. It has been used since the fifteenth century. Cast iron received wide application, especially in the nineteenth century, for numerous components in construction, such as anchor rosettes, gutters, hood parts and columns, as well as for bridges, tombs, greenhouses and even entire buildings, such as the Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam (1861). Elements for lighthouses were also made of cast iron and assembled on site. The last iron foundry of importance in the Netherlands closed in 1983. (Haslinghuis)
  • IJzer
    Fe. Dichtheid 7,86 kg/m3. Metaal dat in de bouw zeer veel is toegepast, vooral voor het opnemen van trekkrachten in verankeringen, trekstangen e.d.. Het heeft het nadeel dat het sterk kan corroderen (roesten), waarna door volumevermeerdering schade aan bouwdelen kan optreden. Ook gebruikt voor spijkers, hang- en sluitwerk, siersmeedwerk en vele andere doeleinden. In XVII werd vooral vanwege de taaiheid en buigbaarheid veel ijzer uit Zweden betrokken en als zodanig in bestekken vermeld.Kan ook worden gegoten in vormen. Gietijzer bevat 3-5 koolstof, is bros en kan geen trekkrachten opnemen. Smeedijzer bevat ongeveer 0,1 koolstof. IJzer met zeer weinig koolstof wordt staal genoemd.
  • Metaal
    Alle leden van een grote groep stoffen die meestal een kenmerkende glans vertonen. Het zijn goede geleiders van elektriciteit en warmte, ze zijn ondoorschijnend, kunnen smelten en zijn meestal pletbaar of kneedbaar. (Project Fotografie)Any of a large group of substances that typically show a characteristic luster, are good conductors of electricity and heat, are opaque, can be fused, and are usually malleable or ductile. (Project Fotografie)Een metaal is een materiaal dat in vaste vorm kristallijn is, ondoorzichtig, smeedbaar, pletbaar en een goede geleider van warmte en stroom. (Conservation Dictionary)
Aankoop & Licentie
Licentie
BY-SA