Datering

Hollandse cirkel (landmeetinstrument)

De Hollandse Cirkel is een instrument waar landmeters vanaf de zeventiende eeuw mee gewerkt hebben om in het open veld nauwkeurig hoeken op te meten of uit te zetten. Dankzij het vaste vizieren kunnen snel loodrechte hoeken uitgezet worden. Met het draaibare stel vizieren kan er heel nauwkeurig een hoek worden opgemeten.

Gedetailleerde beschrijving

Instrument ZMM 001610 /a kist, ZZM 001610 /b. Hoekmeetinstrument met kompasje in houten kist. De cirkelvormige koperen schijf heeft op elk der vier hoofdstreken een keepvizier op de rand staan. De roos is verdeeld in 32 streken. De namen van de streken zijn gegraveerd: " NOORDT / NoordenOost / NoortNoortOost / NoortOostNoort / NoortOost / NoordOostOost / OostNoordOost / OostenNoord / OOST / OostenZuyd / OostZuydOost / ZuydOostOost / ZuytOost / ZuydOostZuyt / ZuydZuytOost / ZuydenOost / ZUYDT / ZuydenWest / ZuytZuytWest / ZuytWestZuyt / ZuytWest / ZuytWestWest / WestZuytWest / WestenZuyd / WEST / WestenNoord / WestNoortWest / NoortWestWest / NoortWest / NoortWestNoort / NoortNoortWest / NoordenWest ". De verdeling van de rand is in 4 x 90 graden. In het midden is een vizierlineaal of alhidade draaibaar bevestigd. De vizierlineaal heeft op haar uiteinden een keepvizier staan en een afleesnaald. De beide armen zijn voorzien van accolade vormige versieringen. In het middelpunt is een kompasje met dunne naald ingebouwd. In het midden van het kompasje zijn acht bloembladen gegraveerd. Het kompasje is afgedekd door een glaasje gevat in stopverf. Op het kompasje past een koperen ronde deksel. Hierin is een zesbladige bloem gegraveerd. De ronde eikenhouten kist heeft een ronde deksel met koperen handvat. De deksel is scharnierend. In de kist past het peiltoestel. Er is een vierkante uitsparing in het midden. De overblijvende segmenten zijn elk dekseltjes welke scharnierend zijn. Deze zijn, evenals de binnenkant van de kist met groen vilt beplakt. Het ijzeren slotje mist een sleutel en aan deksel ontbreekt gedeelte.

Identificatie
Titel
Hollandse cirkel (landmeetinstrument)
Objectnummer
001610
Objectcategorie
Instrumenten
Objecttype
  • meet- en weeginstrument
    Instrument of houder voor het meten van bijvoorbeeld de omvang, hoeveelheid, massa, plaats of het vermogen, uitgedrukt in een standaardeenheid of een vastgestelde hoeveelheid.
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/zzm-collect-8054
Werk
Hoogte
10.0 cm
Lengte
29.0 cm
Museum
Zuiderzeemuseum Enkhuizen
Vervaardiging
Datering
Materiaal
  • glas (materiaal)
    Een amorfe, anorganische substantie die wordt gemaakt door silica (siliciumdioxide) te fuseren met een basisoxide, meestal transparant maar vaak ook doorschijnend of ondoorschijnend. Kenmerkende eigenschappen zijn de hardheid en stijfheid bij normale temperaturen, de plastische eigenschappen bij verhoogde temperaturen en de weersbestendigheid en bestendigheid tegen de meeste chemische stoffen, behalve waterstoffluoride. Het wordt gebruikt voor zowel gebruiksdoeleinden als decoratieve doeleinden, en kan worden gemaakt in diverse vormen, gekleurd en gedecoreerd. Glas is ontstaan als glazuur in Mesopotamië in ongeveer 3500 v. Chr. De eerste voorwerpen die geheel van glas zijn vervaardigd, dateren van ongeveer 2500 v. Chr. (Project Fotografie)An amorphous, inorganic substance made by fusing silica (silicon dioxide) with a basic oxide; generally transparent but often translucent or opaque. Its characteristic properties are its hardness and rigidity at ordinary temperatures, its capacity for plastic working at elevated temperatures, and its resistance to weathering and to most chemicals except hydrofluoric acid. Used for both utilitarian and decorative purposes, it can be formed into various shapes, colored or decorated. Glass originated as a glaze in Mesopotamia in about 3500 BCE and the first objects made wholly of glass date to about 2500 BCE. (Project Fotografie)Glas is de verzamelnaam voor hard, doorzichtig, niet kristallijn materiaal, bereid uit gesmolten zand, kalk en soda (natriumcarbonaat) of potas (kaliumcarbonaat).
  • ijzer
    Fe. Dichtheid 7,86 kg/m3. Metaal dat in de bouw zeer veel is toegepast, vooral voor het opnemen van trekkrachten in verankeringen, trekstangen e.d.. Het heeft het nadeel dat het sterk kan corroderen (roesten), waarna door volumevermeerdering schade aan bouwdelen kan optreden. Ook gebruikt voor spijkers, hang- en sluitwerk, siersmeedwerk en vele andere doeleinden. In XVII werd vooral vanwege de taaiheid en buigbaarheid veel ijzer uit Zweden betrokken en als zodanig in bestekken vermeld.Kan ook worden gegoten in vormen. Gietijzer bevat 3-5 koolstof, is bros en kan geen trekkrachten opnemen. Smeedijzer bevat ongeveer 0,1 koolstof. IJzer met zeer weinig koolstof wordt staal genoemd.
  • koper
    Te gebruiken voor het zuivere metaalelement met het symbool Cu en het atoomnummer 29; het is roodachtig van kleur en is zeer smeedbaar en kneedbaar. Ook te gebruiken voor het metaal wanneer het woirdt bewerkt en gevormd om, meestal in combinatie met andere stoffen, verschillende voorwerpen en materialen te maken. (Toegepaste Kunst Project, RKD)
  • eikenhout
    Eiken is het hout van de Quercus robur. Het hout is hard en goed bestand tegen water. Het is in Noord-Europa op grote schaal gebruikt in de bouw, voor schepen, meubels en panelen. (Conservation Dictionary)Eikenhout is het hout van de eikenboom. Eikenhout is een zeer duurzame houtsoort met wijde poriën, en met brede glinsterende spiegels wanneer het dosse gezaagd is. Het is belangrijk materiaal voor balken, kappen, kozijnen, deuren, betimmeringen e.d.. Tot in de 17e zeer algemeen toegepast, tegenwoordig door schaarste kostbaar en als timmerhout vrijwel geheel door naaldhout verdrongen. Het laat zich goed besnijden en is daarom geschikt voor het maken van meubels. Voor betimmeringen gebruikte men graag wagenschot en gekloofde planken. Eikenhout werd doorgaans aangeduid naar de plaats van herkomst of naar de doorvoerhaven: bv. Deventer hout, Zutphense planken, Hasselts hout (aangevoerd langs de Overijsselse Vecht), Rijns eiken, Wezels hout (langs de Lippe, Ruhr en Rijn aangevoerd), Brabants hout. Noords eikenhout kwam uit Noord-Duitsland en de Oostzeelanden. In Oost-Nederland werd veel inlands eiken verwerkt. Thans is er in hoofdzaak Frans, Westfaals en Slavonisch eiken in de handel. (Haslinghuis)Oak is the wood of Quercus robur. The wood is hard and highly resistant to water. It has been widely used in northern Europe in construction, for ships, furniture and panels. (Conservation Dictionary)Oak wood is the wood of the oak tree. Oak is a very durable type of wood with wide pores, and with wide glistening mirrors when cut on the dead end. It is important material for beams, hoods, frames, doors, paneling and the like. Very widely used until the 17th century, nowadays it is expensive due to its scarcity and almost completely replaced by softwood. It is easy to cut and therefore suitable for making furniture. For paneling, people liked to use wagon shot and split planks. Oak wood was usually designated by its place of origin or transit port: e.g. Deventer wood, Zutphen planks, Hasselt wood (supplied along the Overijsselian Vecht), Rhenish oak, Wesel wood (supplied along the Lippe, Ruhr and Rhine rivers), Brabant wood. Nordic oak wood came from northern Germany and the Baltic countries. In the eastern Netherlands a lot of native oak was processed. Nowadays mainly French, Westphalian and Slavonian oak is in trade. (Haslinghuis)
  • vilt
    Vilt is een dichte mat van vezels, die door elkaar gewerkt zijn en die onder invloed van verwarming en chemicaliën in elkaar haken. Meestal wordt hiervoor wol gebruikt.
Aankoop & Licentie
Verworven
aankoop 13 maart 1950
Licentie
BY-SA
Locaties
  • Enkhuizen
Reproductie
Vervaardiger van reproductie
Wim Zandbergen , Wim Zandbergen

Uit de Zuiderzeecollectie

Gerelateerd