Herinneringstegel.

Herinneringstegel. Ingelijst. Op de tegel een voorstelling in groen, blauw, geel en bruin. In het midden van de voorstelling staan een man en een jongen afgebeeld. De man (links) houdt een beitel in de rechterhand. De linkerhand heeft hij opgeheven. De jongen (rechts) kijkt naar de man op. Op de achtergrond een werkbank met gereedschappen. De voorstelling is door twee blauwe lijnen omcirkeld. Aan de achterzijde van de lijst is karton bevestigd en daarop staat: "Deze met de hand gevormde en handbeschilderde tegel is / afkomstig uit het vermaarde aardewerkcentrum Makkum / in Friesland. / Deze voorstellingen gaan terug op 17e eeuwse voorbeelden / die de Hollandse stijl tegels beroemd maakten over de / gehele wereld. / Dit tableau is handgeschilderd naar een oude reklameplaat uit 1919 van de / Koninklijke Fabrieken / J. Nooitgedagt & Zonen B.V. / IJlst (Holland) / Sinds 1865 fabrikanten van gereedschappen / en werkbanken." Deze tekst is tevens in het Engels, Duits en Frans afgedrukt. Tussen de tekst is zowel het merk van de aardewerkfabriek als van J. Nooitgedagt opgenomen.
De tegel is afkomstig uit de bedrijfscollectie van de firma J. Nooitgedagt te IJlst. Jan Nooitgedagt (1840-1920) was de grondlegger van de schaatsen- en gereedschapfabriek Nooitgedagt te IJlst. In 1865 kocht hij een smederij en begon daar schaatsen en schaven te maken. De vier zonen van Nooitgedagt werkten ook in het bedrijf: Jarig (1866-1942), Aldert (1871-1929), Tymen (1873-1957) en Jentje (1878-1935). Tegen het einde van de 19de eeuw gingen de zaken goed. In 1893 werd een nieuwe fabriek gebouwd. In 1900 had Nooitgedagt circa 50 man personeel in dienst. De vier zonen maakten studiereizen naar Frankrijk, Engeland en Zweden om op de hoogte te blijven van de nieuwste materialen en productietechnieken. Rond 1900 trad vader Jan uit het bedrijf en namen de vier zonen het bedrijf over. Zij bleven voornamelijk schaatsen en gereedschappen maken. Rond 1935 namen twee kleinzonen van Jan Nooitgedagt het bedrijf over: Jan Jarigs (1893-1945), Jan Alderts (1897-1982). In 1945 kwam Tjitte Jentjes (1917-1988) op de afdeling hout. In 1950 kwamen Jarich Jans (geboren 1922) op de afdeling kantoor en Aldert Jans (geboren 1926) op de afdeling metaal. In 1965 werd de productie van schaatsen gestopt. In 1972 stopte de prodcutie van houten speelgoed. De productie van de steekbeitel werd toen sterkt opgevoerd. Begin jaren negentig kreeg het familiebedrijf een forse klap te verwerken; de grote Zweedse afnemer kocht een beitelfabriek op en zegde het contract met Nooitgedagt op. In 1991 werd er nog een nieuw fabriekspand geopend. Het bedrijf legde zich volledig toe op de metaalproductie. Wybrand Jan Attema, achterkleinzoon van de oprichter Jan Nooitgedagt, ging rond 1995 met pensioen. Er was in de familie geen opvolger. Het bedrijf werd verkocht aan Record Holding te Sheffield. De verwachting dat dit bedrijf de metaalproductie van Sheffield naar IJlst zou verplaatsen, kwam niet uit. Record werd overgenomen door de American Tool Company en dat werd weer ingelijfd in Newell Rubbermaid. IJlst raakte uit beeld. In 2003 sloot de fabriek.
literatuur: - W. Blauw (e.a.), Friese Schaatsenmakers, (Franeker, 1994), pp. 136-139. - A.K. Mulder, Ald Ark, (Leeuwarden, 1990). - G. van der Sterre, Vier eeuwen Nederlandse schaven en schavenmakers, ( Leiden 2001). - A. Jackson/D. Day, Handboek gereedschap, (Deventer/Antwerpen 1979).