Datering
Maker Onbekend
Eén van twee ratelboren
Ratelboor. Staal. Draaiende kop met hefboom en palrad. Zilverkleurig en zwart geschilderd.
Een ratelboor is een metaalboor met aan het ene uiteinde een punt met verstelschroef en aan het andere uiteinde een boorhouder met tussenin een palrad met pal en handgreep dat als hefboom dienst doet. De ratelboor werd gebruikt voor grote stukken die niet op de tafel van de boormachine geplaatst kondem worden. Bij het boren wordt de ratelboor in een boorbeugel en tegen het werkstuk geklemd. Door de hefboom met de klok mee te draaien komt het boorijzer in beweging en snijdt aldus een gat in het werkstuk. Bij het tegen de klok in draaien van de hefboom blijft het boorijzer staan en glijdt de pal over de tanden van het rad wat een ratelend geluid veroorzaakt. (bron: www.mot.be)
De ratelboren zijn afkomstig van de werf Welgelegen van de firma Draaisma te Franeker. De werf is opgericht tussen 1830 en 1840 door de in 1799 te Workum geboren Douwe van der Zee. De dochter van deze Douwe van der Zee, Jetske, trouwde met Klaas Draaisma uit Franeker. Hij volgde Douwe van der Zee tussen 1866 en 1870 op als scheepstimmerman op het Vliet in Franeker. Vermoedelijk was hij al lange tijd bij zijn schoonvader scheepstimmerknecht. Klaas was maar kort directeur, omdat hij in 1874 stierf. Johannes, de zoon van Klaas, nam het bedrijf over en vanaf dat moment blijft de werf in bezit van de familie Draaisma. Achtereenvolgens waren directeur: 1. Klaas, de zoon van Johannes; 2. Johannes, de zoon van Klaas en 3. Klaas en Jetze, de zoons van Johannes. Al voor 1900 ging men over op staalbouw. Het bedrijf bleef tot 2001 aan het Vliet gevestigd, in de binnenstad. Behalve jachtbouw vindt daar ook onderhoud plaats aan meet-, peil- en inspectievaartuigen van onder meer Rijkswaterstaat, Korps Landelijke Politiediensten en het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Inmiddels is het bedrijf verplaatst naar Industrieterrein West, waar een dok is ondergebracht in een loods van 40 bij 20 meter langs het Van Harinxmakanaal. Scheepswerf Draaisma maakt deel uit van de Stichting Techno Fryslân, waarin met vier andere metaalverwerkende bedrijven wordt samengewerkt.
literatuur:
- Draaisma, Franeker - Volgorde bij het maken van een Uitslag Tekening en over de Werkzaamheden der IJzeren scheepsbouw (fotokopie van een handschrift).
- K. Jansma, Met geveegde kont. Schippers en skûtsjes terug naar de oorsprong, (Bedum 2001).
- Archieven Scheepswerf Welgelegen (fa. Draaisma) te Franeker.
Reacties