Friese schouw 'Sperwer'

Documentatie Friese schouw 'Sperwer' (ZZM 020955) OUDE CODE: SM G 18 TYPESCHIP: zeilschouw SOORTSCHIP: plezier/wedstrijd vaartuig NAAMSCHIP: Sperwer, voorheen Gretha ZEILMUMMER: 34 BOUWER/ADRES: Wedman en Oosterbaan, Akkrum BOUWJAAR: ca.1930 MOTOR: geen EIGENAARS (in chronologische volgorde): naameigenaar: adres/plaats: data:; P.van der Weg Akkrum 1930-ca1950 Drs.J.P.van Loon Den Haag -1972 D.Willet Velp 1972-1987 Zuiderzeemuseum Enkhuizen 1987 VERWERVING (aankoop): BEDRAG: f 3000,- ; naam/adres: J.R. Willet, Oldelamer; datum: 12 november 1987; (vader van restaurateur Dirk Willet) DOCUMENTATIE: rapport restauratie Friese schouw nr 34; briefwisseling Fries Scheepvaartmuseum INFORMANTEN: P. van der Weg, Akkrum LITERATUUR: Kampen, H.C.A. van, De zeilsport, (uitgave 1947) bevat een foto. Willet, Fam., 'Herbouw van oude Friese zeilschouw, zeilnummer 34'. In dossier. Winkler Prins Encyclopedie (uitgave 1938) bevat een foto. NIEUWBOUW: Dit scheepje is geheel gerestaureerd door Dirk Willet. Enkele jaren heeft hij hier aan gewerkt. Eerst heeft hij het oude schip opgemeten. Daarna heeft hij mallen gemaakt van de hoofdvormen om een getrouwe replica te kunnen bouwen. Al het houtwerk is vernieuwd en zover mogelijk is het oorspronkelijke beslag weer gebruikt. Er is een oud tuig bij, terwijl de fok nieuw is bijgemaakt. De vlonders zijn niet helemaal oorspronkelijk nagemaakt, hiervoor is plaatmateriaal gebruikt. HISTORISCHE BIJZONDERHEDEN (betreft het origineel): Gegevens van het Fries scheepvaartmuseum: Het scheepje is waarschijnlijk gebouwd in 1930 bij de Jachtwerf Wedman te Akkrum voor rekening van P. van der Weg te Akkrum. De oorspronkelijke naam was GRETHA. De dochter van Van der Weg heette 'Gryt'. In 1933 werd de naam SPERWER. Van der Weg was een verwoed zeiler en voor zover zijn bedrijfje het toeliet zeilde hij regelmatig mee in wedstrijden te Akkrum en Grouw. In het voorjaar hakte hij soms het ijs uit de sloten om weer op de meren te kunnen zeilen. In de; wedstrijdverslagen komt het scheepje voor tot 1939. Het schip is kort na de oorlog verkocht aan een 'Hollander'. Deze betaalde per cheque wat natuurlijk wel even spannend was, maar 'it jild kaam der wol', volgens de zegsman, de intussen bejaarde zoon van P. van der Weg. Hij zei nog 'It wie in bêst skip '. Enkele opmerkingen van de familie Willet: Het schip is gekocht in 1972 van Drs. J.P. van Loon uit Den Haag. De heer Van Loon had erg veel in de schouw gezeild en won regelmatig prijzen. De boot was zwaar geballast. Het mastspoor was is lood gegoten en aan de scheg was lood bevestigd: totaal 80 kg. De boot was in slechte staat. Het katoenen tuig (sprietzeil en fok) was in goede konditie. Een koperen plaatje gaf aan dat de boot gebouwd moest zijn bij Wedman en Oosterbaan in Akkrum. Een ander koperen plaatje herinnert aan deelname aan een vlootschouw voor koningin Wilhelmina in 1948 op 't IJ. De boot is te zien op foto's in de Winkler Prins Encyclopedie (uitgave 1938) en in de 'Zeilsport' van Van Kampen (uitgave 1947). De boot is niet weer met balast uitgerust, met het gevolg dat het bootje snel 'op een oor' ligt. De eerste zeilwedstrijd in Heeg (1981) was nog niet zo'n succes. SCHEEPSTYPE: Het scheepstype komt in heel Nederland voor. Het is een eenvoudig te bouwen schip. Dit type is vaak ook door amateurs gebouwd. De Friese schouw werd veel gebruikt voor het dagelijkse werk van de kruidenier, boer of meelkoopman, maar is tevens als zeiljachtje ingericht. Ondanks hun wat hoekige vormen zijn het sierlijke scheepjes met uitstekende zeileigenschappen. Het zijn platbodemscheepjes met hoekige kimmen en een voor- en achterspiegel. De schouwen werden vaak erg fraai opgesierd met schilderwerk. (rood, donkerblauw, grijs, donkergroen en wit en verguld snijwerk werd er wel gebruikt). In verband met het wedstrijd varen werden vele schouwen uitgerust met erg veel tuig, ballast was dan nodig om het scheepje overeind te houden. Men kent in Friesland drie soorten van schouwen, namelijk de grote schouw van 6 x 1.80 m, getuigd met gaffelzeil, de middenklasse van 5.50 x 1.55 m. eveneens met gaffelzeilzeil getuigd en de kleine schouw van 4.75 x 1.42 m, die met een sprietzeil is uitgerust. In de verschillende watersportcentra ontwikkelden zich eigen vormen en zo sprak men onder meer van Terhornster-, Eernewoudster- en Grouwster-schouwen. De kleine schouw heeft zich het langst als wedstrijdboot weten te handhaven. RESTAURATIES: ca 1975 door vorige eigenaar Dirk Willet. [smg18.wp]; INHOUD VAN HET DOSSIER: 1. Correspondentie. 2. Aantekeningen en oude registraties. 3. Literatuur. 4. Foto's.