Datering
Maker Lucas Janszoon Waghenaer
Kaart van de Zuiderzee en de zeegaten het Vlie en het Marsdiep
Deze kaart komt uit de zeemansgids van Lucas Janszoon Waghenaer de Spieghel der Zeevaerdt. Daarin staan zeilaanwijzingen voor de schippers, geïllustreerd met kustprofielen en detailkaarten. Op de kaart zijn vooral de zeegaten Marsdiep en het Vlie gedetailleerd weergegeven met bakens en tonnen. Kustprofielen links- en rechtsboven van de kusten van de Zuiderzee en de eilanden werden door de schipper gebruikt voor de oriëntatie op zee. Het Marsdiep was voor de scheepvaart van belang voor de reizen naar Zuid-Europa en verder. Het Vlie werd voornamelijk gebruikt voor de scheepvaart naar de Oostzee en Noorwegen. De diepten op de kaarten zijn aangegeven in vadems. Een vadem is circa 1,88 meter.
Gedetailleerde beschrijving
Titel in cartouche rechts boven het midden. Paralleltitel in het latijn in een kader rechtsonder. Tweede paralleltitel in de Franse taal op één regel boven buiten het kader. Opdracht in versierd kader met het wapen van Enkhuizen erboven rechtsonder schuin boven de latijnse paralleltitel. De verantwoordelijkheidsvermelding van Waghenaer in cartouche linksboven en die van Johannes van Deutecum rechtsonder boven de latijnse paralleltitel. Schaalstok van 5 Spaensche mijlen tot 171/2 in een graedt linksonder in cartouche. Het wapen van West-Friesland middenboven. Kompasrozen (3): twee in de Zuiderzee en één in de Noordzee. Linksboven profielen van de eilanden Amelandt, Der Schelling en Vlielandt en rechtsboven van Texel, Huijsduijnen, 't Ooch en Camperduijn ; voor de profielen staan de letters A-E. Onder buiten het kader een legenda in Franse taal A-F ; de letter B geeft de vertaling van de tekst in het cartouche linksboven; de letters bij de profielen rechtsboven corresponderen niet met de tekst in de legenda de profielen rechtsboven hadden de letters C-F moeten krijgen. Kaart van de Zuiderzee. Tekst in het Nederlands, Latijn en Frans. - OZO boven. Boven de titelcartouche rechts staat 'Cum Privilegio ad decennium'. Beschrijvinge vande vermaerde stroemen, Tvlie | ende Tmaersdiep; opstreckende Inde Zuijder- | Zee voer bij Enchuijsen tot Amstelredam, met | alle de sande[n] plaeten en ondiepte[n] op de selue stroemen | gheleghen = Celebrium fluctuum Vlietij et Marsdiepij in mari Australi, ascen | dentiam per Enchusiam Amstelredamum usque, omnumq[ue] scopulorum | arenosorum et vadorum in ijsdem sitorum accurata descriptio = Description des Fleuues tresrénomméz, à fçavoir du Flie & Marsdiep, s'estendants au Païs pardenant Enckhuse, iusques à Aemsterdam, auec tous les bancs & guéz, situé sur iceulx Fleuues / [opdracht] Honestis ac præstan- | tib[us] Viris, Senatui Po- | puloq[ue] Enchusiano | Lucas Ioes Aurigariu[s] | D.D. | 1583 ; Aldus es Vrieslandt ghedaen als hier beneden ghestelt es, | als de Caep op Schiermonickooch oost zuijdt oost van u. staet ee[n] | mijle. Door Lucas Iansz. Wagenaer van Enchuijsen | Facies Frisæ dum Promont Schiermonicooch 1. mil. ate abest ad vulturnum ; Ioannes à Doetecum. Schaal [ca. 1:250.000]. [s.l. : s.n., 1590]. 1 kaart: kopergravure, ingekleurd; 32,5 x 50,5 cm. Titel in cartouche rechts boven het midden. Paralleltitel in het latijn in een kader rechtsonder. Tweede paralleltitel in de Franse taal op één regel boven buiten het kader. De verantwoordelijkheidsvermelding van Wagenaar in cartouche linksboven en die van Johannes van Deutecum rechtsonder boven de latijnse paralleltitel. Schaalstok van 5 Spaensche mijlen tot 171/2 in een graedt et al. linksonder in cartouche. Opdracht in versierd kader met het wapen van Enkhuizen erboven rechtsonder schuin boven de latijnse paralleltitel. OZO boven. Kompasrozen (3): twee in de Zuiderzee en één in de Noordzee. Het wapen van West-Friesland middenboven. Linksboven profielen van de eilanden Amelandt, Der Schelling en Vlielandt en rechtsboven van Texel, Huijsduijnen, 't Ooch en Camperduijn ; voor de profielen staan de letters A-E. Onder buiten het kader een legenda in Franse taal A-F; de letter B geeft de vertaling van de tekst in het cartouche linksboven; de letters bij de profielen rechtsboven corresponderen niet met de tekst in de legenda; de profielen rechtsboven hadden de letters C-F moeten krijgen. Kaart van de Zuiderzee. Tekst in het Nederlands, Latijn en Frans. Boven de titelcartouche rechts staat 'Cum Privilegio ad decennium'. Atlantes Neerlandici / C. Koeman. Amsterdam N.V. Theatrum Orbis Terrarum, 1967. (dl. IV., p. 471 e.v., krt. 2d). Waarschijnlijk uit de Franse editie van Wagenaars Spiegel der Zeevaert uitgegeven door Jaen Bellère en Cornelis Claesz in 1590; het signatuur op de versozijde van de kaart moet dit uitwijzen, door de opstelling is dit op dit moment (16/7/93) niet te bepalen.
Reacties