Beschilderd behangsel met voorstelling van de haven van Stavoren.

Beschilderd behangsel. Gezicht op de haven van Stavoren. Centraal in de afbeelding staat de vuurtoren. De toren is opgebouwd uit baksteen. De bovenste helft is bekleed met roodgeverfd hout. Links is half achter de vuurtoren verscholen een molen te zien. Links naast de vuurtoren een huis. Een vrouw is bezig is een luik voor een venster te openen (of te sluiten) en een man met een emmer in zijn hand gaat het huis binnen. Voor het huis staat op de dijk een man die met een zeekijker over zee tuurt. Hij draagt een driekante steek en een lange blauwe jas. Op de achtergrond links zijn nog enige gebouwen te zien. Rechts van de vuurtoren is de haven. Aan de westelijke oever is een tweemastgaljoot afgemeerd. Het roer van dit schip is versierd met een roerkop. Op de achtergrond is aan de oostelijke oever een beurtschip afgemeerd. Mogelijk is het een boterschip dat zuivelproducten over de Zuiderzee vervoerde. Achter de haven is nog enige bebouwing te zien, waaronder de herberg en de toren met koepel van de Noorderpoort. Boven de deur van de herberg hangt een schild met daarop '1695 / Vrouwe / (...)'. De schildering is omgeven door een geschilderde lijst in groen: eierlijst met in de hoeken rozetten. Door de schildering loopt een naad van een ingebouwde kast met een deur.
De behangselschildering is afkomstig uit de boerderij 'Arbeid en Moeite' te Ypecolsga (Woudsend). Deze boerderij werd in 1783 gebouwd in opdracht van Wietske Michiels Tromp, echtgenote van Wieger Annes Visser (1743-1806) uit Woudsend. De wandschilderingen uit waarschijnlijk 1790-1791, verbeelden zaken die voor dit echtpaar belangrijk waren.
Eén van de schilderingen in dezelfde kamer is gesigneerd: Aede Lútzens. Zeer waarschijnlijk is dat Luitjen Aedes Verwer, gedoopt 29 april 1770 te Woudsend, kind van Aede Fokkes en Wobbigjen Luitjens. Hij trouwde op 13 juni 1802 in Woudsend met Antje Tymens en zij kregen twee kinderen, Wopkje en Tiemen. Luitjen Aedes Verwer is overleden op 1 december 1832. Voor zover bekend is er geen ander werk van hem bewaard gebleven. (Bron: J. Visser, 2021)
De relatie tussen het echtpaar Visser-Tromp en Stavoren is niet direct geheel duidelijk. Mogelijk waren ze eenvoudig mede-eigenaar van het afgebeelde galjootschip. Een andere optie is dat hierop Anne Wiegers, de oudste zoon wordt getoond die naar Frankrijk was vertrokken, waarschijnlijk vanuit Stavoren. Anne trouwde in 1784 en verliet daarop het ouderlijk huis, hij werd zeilmaker. In 1788 kreeg hij met zijn vrouw een tweede kind. Kort daarna verdween Anne en liet zo zijn vrouw en kinderen achter. Maanden later ontving zijn vrouw een brief uit Frankrijk, van Anne. In deze brief beschrijft hij het stadje waar hij woont, Gravelines, aan de Franse kust tussen Duinkerken en Calais , “…het is rustig, niet duur en het lijkt op Stavoren…”. Hij lijkt daarmee te refereren aan een leven in Stavoren. maar toch. De figuur met de verrekijker, op het schilderij van de haven van Stavoren, Zou Anne kunnen zijn. Hij kijkt in de verte, op zoek naar groener gras terwijl zijn vrouw op de achtergrond, met de rug naar ons toe, daar niks van wil weten en in Stavoren wil blijven. Als Anne inderdaad in Stavoren heeft gewoond dan is dit geweest tussen zijn trouwen in juni 1784 en de geboorte van hun eerste kind in maart 1786, want deze beide gebeurtenissen vinden plaats in Woudsend. Na contact met de ’Studiegroep Oud Stavoren’ blijkt dat het huisje op de Staverse schildering, tussen de vuurbaak en de molen, het huisje was van de ‘lantaarnopsteker’. Tot 1790 was dat Fedde Roelofs, van hem is bekend dat hij wel eens mensen in huis nam. Deze Fedde Roelofs zou mogelijk zijn afgebeeld met een emmer in zijn hand terwijl hij naar binnen loopt aan de rechterkant van het huisje. Het is goed mogelijk dat Anne en Jetske van zijn gastvrijheid gebruik hebben gemaakt en dat Aede Lützens die situatie precies heeft weergegeven.
Wieger Annes Visser en Wietske Michiels Tromp kregen zes kinderen. Toch zijn er maar (mogelijke) verwijzingen naar twee daarvan in de wandschilderingen: zonen Anne en Michiel in resp. de afbeeldingen van Stavoren en Grou. Mogelijk is dit te verklaren omdat op het moment van schilderen alleen die beide zonen getrouwd waren en buiten het gezin een eigen leven leidden. Anne trouwde in 1784 en de tweede zoon, Michiel trouwde in 1790. De overige vier woonden nog thuis en hadden nog geen 'eigen' leven om te schilderen. De eerstvolgende die trouwde en het ouderlijk huis verliet was Hijlke Wiegers in 1795. Dit maakt het waarschijnlijk dat de wandschilderingen zijn geschilderd tussen 1790 en 1795. (Bron: J. Visser, 2021). Dit, gecombineerd met de vermoedelijke jaartallen op het schip in afbeelding FSM-C-022-D, maakt een datering 1790-1791 aannemelijk.
De op de schildering afgebeelde herberg zal (net als ten tijde van deze beschrijving in 1995) ook in de 18de eeuw al 'de Vrouwe van Stavoren' geheten hebben.
literatuur: - Jaarboek Fries Scheepvaart Museum 1988, 54-59. - 'Raadsels rond Aede Lútsens opgelost?' in: Leeuwarder Courant 19 december 1973. - Sneeker Nieuwsblad 18 dec. 1958, 18 sep. 1978 - Horst Menzel, Smakken, Kuffen, Galioten, Drei fast vergessene Schiffstypen des 18. und 19. Jahrhunderts (Hamburg, 1997)