Datering
Maker P. Hamstra Pz.

Droogkompas in beschilderde kist

Een droogkompas bestaat uit een vrij draaiende magnetische gemaakte ijzeren naald op een pin zwevend boven de windroos of kompasroos. Deze naald is ingesloten in een kleine doos die met een glazen plaatje is afgedekt. Met een kompas kon het schip een bepaalde vaste koers volgen. Het droogkompas werd in de vroege 20e eeuw merendeel vervangen door de met vloeistof gevulde magnetisch kompas. De afbeeldingen op het kompashuis tonen de Romeinse god van de zee, Neptunus, een anker en schepen. Op de deksel staat de spreuk ‘Wie in mijn steg vaer vreest de bare’. Het kompas zelf is niet zo oud als het kompashuis zelf. Het is in de 19de eeuw gemaakt.

Gedetailleerde beschrijving

Droogkompas (koperen ketel) in beschilderde houten kist. De roos is opgebouwd uit lagen papier. De langwerpige magneet is van onderen vastgeklonken met twee nageltjes. In de koperen dop is een halfedelsteen gevat. De roos is bedrukt met een verdeling in 64 streken. In de middenring tekst: "P. HAMSTRA PZ. BEKROOND HARLINGEN 3 MAAL". De winstreken zijn resp. " NO / O / ZO / Z / ZW / W / NW ". De noordpijl is in de vorm van een gestyleerde lelie getekend. De koperen ketel is van binnen niet geschilderd. Er is geen zeilstreep. Van boven is de ketel gesloten met glas gevat in een koperen ring en met stofverf afgedicht. Op de bodem van de ketel is een loden ring bevestigd. Het kompas is opgehangen in een cardanusring bevestigd aan de binnenkant van de kist. Het vierkante eikehouten kistje heeft een schuifdeksel. De kist is meerkleurig beschilderd en van binnen blauw geverfd. Op voorkant staat Neptunus afgebeeld met tekst: "NEPTUNUS". Op beide zijkanten staan overzese schepen met de hollandse vlag afgebeeld. Op de achterkant zijn twee zeemeerminnen ter weerszijden afgebeeld met tussen hen in de zee. De tekst luidt: "ANNO 1705". Op de schuifdeksel is een anker afgebeeld. Rondom is een krullende versiering. De tekst luidt: "WIE IN MIJN SSOG VAAERT VREEST DE BOEG". (Het kompas is 19e eeuws en de kist zou vroeg 18e eeuws zijn. Opvallend is de juiste maat van het cardanisch opgehangen kompas. Het lijkt dan ook een later beschilderd kistje. De voorstelling is anno 1705. De maker eind negentiende eeuws).

Identificatie
Titel
Droogkompas in beschilderde kist
Objectnummer
004160
Objectcategorie
Instrumenten
Objecttype
  • kompas
    Instrumenten voor het meten en aangeven van een horizontale verwijzingsrichting in relatie tot het magnetische noorden. (AAT-Ned)
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/zzm-collect-9593
Over
Onderwerpen
  • Navigatie
    Navigatie is de kunst van het plannen en volgen van een route om zich daarmee van de huidige positie naar de bestemming te verplaatsen. Het woord 'navigatie' is afgeleid uit de Latijnse woorden navis, dat schip betekent, en agere, dat in deze context bewegen of sturen betekent. (Wikipedia)
Werk
Breedte
20.0 cm
Hoogte
14.5 cm
Lengte
20.0 cm
Museum
Zuiderzeemuseum Enkhuizen
Vervaardiging
Maker
  1. P. Hamstra Pz. (vervaardiger)
Datering
Materiaal
  • glas (materiaal)
    Een amorfe, anorganische substantie die wordt gemaakt door silica (siliciumdioxide) te fuseren met een basisoxide, meestal transparant maar vaak ook doorschijnend of ondoorschijnend. Kenmerkende eigenschappen zijn de hardheid en stijfheid bij normale temperaturen, de plastische eigenschappen bij verhoogde temperaturen en de weersbestendigheid en bestendigheid tegen de meeste chemische stoffen, behalve waterstoffluoride. Het wordt gebruikt voor zowel gebruiksdoeleinden als decoratieve doeleinden, en kan worden gemaakt in diverse vormen, gekleurd en gedecoreerd. Glas is ontstaan als glazuur in Mesopotamië in ongeveer 3500 v. Chr. De eerste voorwerpen die geheel van glas zijn vervaardigd, dateren van ongeveer 2500 v. Chr. (Project Fotografie)An amorphous, inorganic substance made by fusing silica (silicon dioxide) with a basic oxide; generally transparent but often translucent or opaque. Its characteristic properties are its hardness and rigidity at ordinary temperatures, its capacity for plastic working at elevated temperatures, and its resistance to weathering and to most chemicals except hydrofluoric acid. Used for both utilitarian and decorative purposes, it can be formed into various shapes, colored or decorated. Glass originated as a glaze in Mesopotamia in about 3500 BCE and the first objects made wholly of glass date to about 2500 BCE. (Project Fotografie)Glas is de verzamelnaam voor hard, doorzichtig, niet kristallijn materiaal, bereid uit gesmolten zand, kalk en soda (natriumcarbonaat) of potas (kaliumcarbonaat).
  • koper
    Te gebruiken voor het zuivere metaalelement met het symbool Cu en het atoomnummer 29; het is roodachtig van kleur en is zeer smeedbaar en kneedbaar. Ook te gebruiken voor het metaal wanneer het woirdt bewerkt en gevormd om, meestal in combinatie met andere stoffen, verschillende voorwerpen en materialen te maken. (Toegepaste Kunst Project, RKD)
  • papier
    Verwijst in het algemeen naar alle typen vervilte vellen of weefsels die bestaan uit vezels, die uit in water gedompelde pulp zijn gevormd en gedroogd op een fijn schepraam. De vezels kunnen dierlijk zijn, zoals haar, zijde of wol, of mineraal, bijvoorbeeld asbest. Ook kunstvezels zijn een mogelijkheid. Het meeste papier wordt echter gemaakt van plantenvezels van bijvoorbeeld houtpulp, gras, katoen, linnen en stro. (Project Fotografie)Refers generally to all types of thin matted or felted sheets or webs of fiber formed and dried on a fine screen from a pulpy water suspension. The fibers may be animal, such as hair, silk or wool, or mineral, such as asbestos, or synthetic. However most paper is made from cellulosic plant fiber, such as from wood pulp, grass, cotton, linen, and straw.
  • halfedelsteen
    Steen met minder commerciële waarde dan de stenen die als edelstenen zijn geclassificeerd.
  • eikenhout
    Eiken is het hout van de Quercus robur. Het hout is hard en goed bestand tegen water. Het is in Noord-Europa op grote schaal gebruikt in de bouw, voor schepen, meubels en panelen. (Conservation Dictionary)Eikenhout is het hout van de eikenboom. Eikenhout is een zeer duurzame houtsoort met wijde poriën, en met brede glinsterende spiegels wanneer het dosse gezaagd is. Het is belangrijk materiaal voor balken, kappen, kozijnen, deuren, betimmeringen e.d.. Tot in de 17e zeer algemeen toegepast, tegenwoordig door schaarste kostbaar en als timmerhout vrijwel geheel door naaldhout verdrongen. Het laat zich goed besnijden en is daarom geschikt voor het maken van meubels. Voor betimmeringen gebruikte men graag wagenschot en gekloofde planken. Eikenhout werd doorgaans aangeduid naar de plaats van herkomst of naar de doorvoerhaven: bv. Deventer hout, Zutphense planken, Hasselts hout (aangevoerd langs de Overijsselse Vecht), Rijns eiken, Wezels hout (langs de Lippe, Ruhr en Rijn aangevoerd), Brabants hout. Noords eikenhout kwam uit Noord-Duitsland en de Oostzeelanden. In Oost-Nederland werd veel inlands eiken verwerkt. Thans is er in hoofdzaak Frans, Westfaals en Slavonisch eiken in de handel. (Haslinghuis)Oak is the wood of Quercus robur. The wood is hard and highly resistant to water. It has been widely used in northern Europe in construction, for ships, furniture and panels. (Conservation Dictionary)Oak wood is the wood of the oak tree. Oak is a very durable type of wood with wide pores, and with wide glistening mirrors when cut on the dead end. It is important material for beams, hoods, frames, doors, paneling and the like. Very widely used until the 17th century, nowadays it is expensive due to its scarcity and almost completely replaced by softwood. It is easy to cut and therefore suitable for making furniture. For paneling, people liked to use wagon shot and split planks. Oak wood was usually designated by its place of origin or transit port: e.g. Deventer wood, Zutphen planks, Hasselt wood (supplied along the Overijsselian Vecht), Rhenish oak, Wesel wood (supplied along the Lippe, Ruhr and Rhine rivers), Brabant wood. Nordic oak wood came from northern Germany and the Baltic countries. In the eastern Netherlands a lot of native oak was processed. Nowadays mainly French, Westphalian and Slavonian oak is in trade. (Haslinghuis)
  • verf
    Iedere dispersie van een pigment in een oplosmiddel van water, olie of een andere organische stof. (AAT-Ned)
  • mica (mineraal)
    Mica is de naam voor een groep silicaatmineralen met een tweedimensionale gelaagde kristalstructuur.Mica is the name for a group of silicate minerals with a two-dimensional layered crystal structure.
Aankoop & Licentie
Verworven
overdracht 1952
Licentie
BY-SA
Locaties
  • Arnhem
Reproductie
Vervaardiger van reproductie
Picturae , Picturae , Picturae

Trefwoorden

Uit de Zuiderzeecollectie

Gerelateerd