Dirk Antoon Teupken - Scheepsportret van de smak De Vrouw Helena.

Schilderij. Gouache. Scheepsportret van het smakschip De Vrouw Helena. Centraal het schip varend over stuurboord. Op de naamborden is de naam van het schip gedeeltelijk te lezen. Van het schip is het grootzeil zwaar gereefd wordt een kleine kluiver gebruikt. Op de achtergrond een grijze, heuvelachtige kust. Op de glasplaat in een achterglasschildering (goud op zwart): 'De Vrouw Helena van Woudsend Beset op de Jutsche kust bij Bovenbergen / Den 26 Maart 1835'. Links is hetzelfde schip te zien, zeilend over bakboord. Het schilderij is op 11 november 1988 uit de lijst gehaald. Op de achterkant staat geschreven: '1923 D.J. Mulder, Woudsend / 1949 K. Kuiken Nieuw Glas'. De tekening heeft een raamwerk van dunne latjes. Langs de randen zitten kleine spijkergaatjes waarmee te tekening tijdens het maken op haar plaats gehouden is.
Aan de lijst was in de loop der jaren veel gewerkt. In 2007 is de lijst gerestaureerd door L. van der Meer. Hierbij is gekozen voor het maken van een compromis tussen de aangetroffen historische sporen op deze lijst en op die van invnr. 1985-423 die tegelijk is gerestaureerd. Waarschijnlijk was de lijst oorspronkelijk verguld maar tot hoever is niet meer na te gaan. op een onbekend moment is de lijst glanzend zwart geverfd met uitzondering van het binnenste randje van ca. 1 cm. In 1923 is aan de lijst gewerkt door "D. Mulder van Woudsend (17 Aug.) ". In 1949 is het glas vervangen: '1949 K.Kuiken, nieuw glas'. Mogelijk was de belettering hiervoor vergelijkbaar van stijl met die van inv.nr. 423. In 2007 zijn losse latten met beenderlijm weer aan elkaar geplakt. Restanten van overplaksels aan de achterkant zijn verwijderd. Bij de restauratie is opnieuw gekozen voor zwarte glanzend verf voor de buitenkant omdat dit past bij het zwarte glas en bij het tijdsbeeld. De versierde binnenrand is voorzien van nieuw bladgoud.
Dirk Antoon Teupken (of Töpke). Geboren te Amsterdam 10 maart 1801 en aldaar overleden 24 sept. 1845. Woonde en werkte te Amsterdam. Onderwijzer en tekenaar van zeilschepen.
De Vrouw Helena werd in 1826 als kofschip gebouwd, Sneek 77 ton (=41 last). In 1826 uitgehaald door schipper Siebe Cornelis de Vries. In 1833 was W.H. Kraan kapitein. Van 1849 tot 1854 was W. Kraan kapitein (reder te Woudsend). In 1865 was het W. Kraan, Lemmer en in 1866 eveneens Hoite Kraan, Lemmer. In 1871 werd genoemd H. Kraan, reder te Nieuwediep (verkocht en daarna binnenvaarder). Eerder al had de familie Kraan het schip willen verkopen. In de Leeuwarder Courant van 7, 10 en 17 jan. 1851 staat een advertentie; 'De notaris A.W. Nauta te IJlst zal presenteren te verkopen: Een overdekt Tjalkschip, genaamd 'de vrouw Helena' in den jare 1826 nieuw uitgehaald en bevaren wordende door den schipper W.H. Kraan, groot volgens meetbrief 77 tonnen of 41 scheepslasten met staand en lopend want, tuigagie en verderen kompleten inventaris, zodanig het is liggende in het publiek vaarwater te Woudsend'. In 1871 is het schip verkocht voor de binnenvaart.
De schenksters van het scheepsportret zijn verwant aan Sybren (Siebe, Siete) Cornelis de Vries en Wicher (Wiecher) Hooites Kraan. Schippers, en mogelijk ook eigenaren, van de Smak "Vrouw Helena". Siebe deed het schip in 1833 mogelijk over aan zijn schoonzoon Wicher Hooites Kraan. Hij wordt dan zelf kapitein (ook eigenaar?) van de Kof "Stant Fries" waarvan ook een scheepsportret in de collectie aanwezig is (1985-423). De waarschijnlijke vererving van beide scheepsportretten is als volgt: 1) Sybren Cornelis de Vries (? - ? trouwde met Hittje Sjoerds Postma (? - ?). Uit dit huwelijk werd geboren: 2) Zwaantje Sibrands de Vries (Akkrum ca. 1810 - 21-11-1859) Zwaantje huwde op 19-01-1837 met Wicher Hooites Kraan (Sappemeer sept. 1800 - Lemmer 07-05-1872, schipper van de Vrouw Helena op de datum van het portret 1985-422 ) Uit dit huwelijk werd geboren: 3) Hittje Wichers Kraan (Woudsend 27-10-1837 - Deventer 04-01-1908) Zij huwde op 22-06-1861 met Riekele Wabes Westra (Heerenveen 02-11-1833, bakker te Woudsend waar hij overleed op 26 maart). Uit dit huwelijk werd geboren: 4) Hooite Riekeles Westra (Woudsend 12-01-1868 - 12-07-1946) Hooite huwde op 10-01-1895 met Trijntje Hoekstra (Balk 15-11-1864 - Woudsend 20-03-1953). Hij was handelaar in dranken en spiritualiën. Hij had een drankenfabriek aan de Iewal waar o.a. Westra-Beerenburg werd gemaakt. Uit dit huwelijk: 5) Hitje Syberdina Westra (Woudsend 01-02-1896 - Bolsward 27-02-1990) en Aukje Geertje Westra (Woudsend 12-08-1902 - 06-09-1979). Deze beide zusters bleven ongetrouwd en namens beiden schonk H.S. Westra in 1985 de scheepsportretten aan het Museum.
literatuur: - Handelsblad 15 jan en 20 jan 1851: te Woudsend in veiling. - Leeuwarder Courant 7 jan 1851: tjalkschip - Koopakte 1751 in de knipselmap Vrouwe Helena - Jaarboek Fries Scheepvaart Museum 1985, p. 24-25 - Horst Menzel, Smakken, Kuffen, Galioten, Drei fast vergessene Schiffstypen des 18. und 19. Jahrhunderts (Hamburg, 1997) - G.N. Bouma, Lijst van Nederlandse Koopvaardijschepen. - Aantekeningen van A.S.F. Westra in de documentatieverzameling