Datering
Tomyris met het hoofd van Cyrus
Koningin Tomyris staat rechts, met een aantal hofdames en dienaren. Voor haar knielt een knecht die het hoofd van Cyrus van een schotel pakt. Links staan soldaten en andere mannen toe te kijken. Op de achtergrond zijn zuilen en een boog voorgesteld; deze gaan deels schuil achter een draperie.
Gedetailleerde beschrijving
Koningin Tomyris staat rechts, met een aantal hofdames en dienaren. Voor haar knielt een knecht die het hoofd van Cyrus van een schotel pakt. Links staan soldaten en andere mannen toe te kijken. Op de achtergrond zijn zuilen en een boog voorgesteld; deze gaan deels schuil achter een draperie. De populariteit van deze Rubens-compositie blijkt uit het groot aantal kopieën dat ervan bekend is, tot in hout en zilver toe (zie bv. Londen, Christie’s, 7.7.1991, cat.nr.67). Wellicht heeft dit niet alleen te maken met de levendige confrontatie tussen een uiterst bevallige groep vrouwen en krijgslieden rond een choquerend motief op de voorgrond, maar ook met de allegorische betekenis die erin kan worden gezien. Deze hangt samen met de historiek van het oorspronkelijk schilderij dat vermoed wordt het exemplaar in Boston te zijn. Rubens zou dit geconcipiëerd hebben voor aartshertogin Isabella na de dood van haar gemaal Albrecht. In haar staat van hertogin en weduwe kon een parallel gezien worden met Tomyris die in hetzelfde geval verkeerde.In ieder geval won dit thema in de 17de eeuw aan populariteit omdat men deze scène ging beschouwen als een symbool van rechtvaardigheid zodat vele kopieën werden bestemd om in gerechtsgebouwen te fungeren. Daarnaast maakte de middeleeuwse traditie, die in de 17de eeuw een heropbloei kende door toedoen van de jezuïeten, koningin Tomyris tot een prefiguratie van de Maagd Maria die Satan overwon. Het verhaal van Cyrus en Tomyris is terug te vinden in Herodotus 1:214.Cyrus de Grote, stichter van het Perzische Rijk, kwam om in een veldslag tegen Tomyris, koningin van een nomadisch Aziatisch volk uit de Oudheid. Het leger van Tomyris werd aangevoerd door haar zoon, die zich door Cyrus liet verlokken deel te nemen aan een groot feest. Deze list stelde de Perzische koning in staat een groot aantal van zijn vijanden af te slachten. Toen de jongeman tot bezinning kwam, pleegde hij uit schaamte zelfmoord. Tomyris zwoer dat zij de dood van haar zoon bloedig zou wreken. In de hierop volgende veldslag werd Cyrus gedood. Nog niet tevreden, schond de koningin zijn lijk door het hoofd af te houwen en in het in een kom mensenbloed te laten dompelen terwijl zij de woorden uitsprak: ‘Bezat u maar aan het bloed waar gij altijd al naar getracht hebt’. Tekst afkomstig van veilinghuis Bernaerts, Antwerpen ; Versozijde: Paneel l.b. zwarte verf 'ZZM 14007' LIJST: Hout,geprofileerd, donker gebeitst, gouden binnenrand.
Reacties