Jan Buiteveld (toeschrijving) - schilderij met voorstelling van de rede die de tirannie vertrapt.

Schilderij. Olieverf op doek. Afbeelding van een zittende naakte vrouwenfiguur (rede) met spiegel en stenen tafel met daarop 'Contrat Sociale'. Ze vertrapt een geblinddoekte man (tirannie). Links staat een vrouw met fakkel (verlichting) die de centrale vrouw kroont met een tulband van tule. Links ligt op de grond een boek getiteld 'A Emile'. Het schilderij is gevat in een houten, bewerkte lijst, die okerkleurig is geschilderd.
De naakte vrouw is een allegorie op de Rede (niets te verhullen), de spiegel is symbool van de voorzichtigheid. Zij laat zich leiden door de verlichting (vrouw met toorts). Ook de op het schilderij afgebeelde boeken verwijzen naar de verlichting: 'Emile ou de l'Education' (Den Haag, 1762) en 'Le Contrat Social ou Principes du Droit politique' (Amsterdam, 1762) zijn boeken van de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau (1712-1778). De Rede vertrapt op de grond een afzichtelijk, geblinddoekte figuur, die de Tirannie verpersoonlijkt. Oorpronkelijk was het schilderij een schoorsteenstuk. Het is afkomstig uit het pand Grootzand 24 (en niet 32 zoals eerder is aangenomen) te Sneek. Het pand met houten gevelbekroning heette vroeger De Zwaan. Het is in 1806 gebouwd door architect Auke Bruinsma (die er naast woonde) voor mr. Petrus Simeon Noyon (Sneek 1761-1848) en zijn vrouw Remelia Terpstra (peins 1760 - Leeuwarden 1814). Mr. Noyon was procureur, lid van de Sneker Vroedschap, notaris en ontvanger van de directe belastingen. Van hem en zijn vrouw zijn in Overijsse (België) portretten bewaard gebleven. Ze kunnen ook wel door Buiteveld geschilderd zijn. Toeschrijving van het schilderij aan Jan Buiteveld geschiedt op basis van overeenkomsten met het door hem gesigneerde schilderij De Emmausgangers. De overeenkomsten in anatomie, stofuitdrukking, compositie en kleurgebruik zijn groot. Jan Buiteveld. Geboren Sneek 23 nov. 1747, zoon van Durk Jans en Antje Ruurds. Ze behoorden tot de gemeente van de Waterlandse Doopsgezinden, die een vermaning hadden aan de Singel. Daar werd Jan Durks gedoopt op belijdenis op 22 maart 1772. Hij trouwde 22 nov. 1778 met Lysbert Juurds en gebruikte toen al de naam Buiteveld, Die ontleende hij aan het gebied van herkomst van de familie in de Legeaen. Hij is overleden in Sneek op 7 sept. 1812 (wijk 2, pand 47, thans het zuidelijke deel van de Doopsgezinde pastorie aan de Singel). Bij zijn overlijden wordt het beroep "kunstschilder" aangegeven. Oeuvre: Allegorie op de voogdij (toeschrijving, inv.nr. 1983-143), Emmausgangers (inv.nr. 2002-427), Rede vertrapt de Tirannie (toeschrijving, inv.nr. G-006), Allegorie in de eerepoort van Sneek (inv.nr. N-162), Bloemstuk gesigneerd J. Buiteveld 1787 (in 2001 in Parijs verkocht) en Bloemstuk (ongesigneerd, in 1971 bij Mak van Waay verkocht, afkomstig uit de Sneker pastorie). Voort zijn mogelijk de portretten van mr. P.S. Noyon en R. Terpstra door Buiteveld gemaakt.
literatuur: - Sneeker Nieuwsblad 25-10-1956; 09-01-2003