Datering
Maker Aede Lútzens

Beschilderde behangsels met voorstelling van drie allegorieën.

Beschilderde behangsels. Drie tussenstukken in de vorm van grauwtjes of witjes, schilderingen die beeldhouwwerk moesten suggereren. De drie stukken verbeelden allegorieën: - Een man met baard met op zijn linkerarm een ooievaar en aan zijn voeten een dubbele molensteen een hert. - Een vrouw met in haar linkerhand een olielamp en een roede en in haar rechter hand een boek. Haar rechter voet steunt op een muurtje. Rechts van haar een staande kraanvogel die in een poot een steen omhoog houdt. - Een vrouw met in haar beide armen een zeildoek. Rechts achter haar een staand roer waarover het zeildoek gedeeltelijk is gedrapeerd. De vrouw kijkt rechts omhoog naar een vliegende kiekendief. De drie allegorische figuren zijn geplaatst op plateau's die versierd zijn met een geprofileerde rand en een blokjesfries. De plateau's rusten op consoles in de vorm van acanthusblad. Aan de plateau's zijn slingers van lauwerbladen gehangen. Ze hangen door gaten in de plateau's en worden rond een nagel in de consoles geleid. Door de schildering van de vrouw met zeil loopt een naad van een ingebouwde kast met twee deuren.
De behangselschildering is afkomstig uit de boerderij 'Arbeid en Moeite' te Ypecolsga (Woudsend). Deze boerderij werd in 1783 gebouwd in opdracht van Wietske Michiels Tromp, echtgenote van Wieger Annes Visser (1743-1806) uit Woudsend. De wandschilderingen uit waarschijnlijk 1790-1791, verbeelden zaken die voor dit echtpaar belangrijk waren.
Eén van de schilderingen in dezelfde kamer is gesigneerd: Aede Lútzens. Zeer waarschijnlijk is dat Luitjen Aedes Verwer, gedoopt 29 april 1770 te Woudsend, kind van Aede Fokkes en Wobbigjen Luitjens. Hij trouwde op 13 juni 1802 in Woudsend met Antje Tymens en zij kregen twee kinderen, Wopkje en Tiemen. Luitjen Aedes Verwer is overleden op 1 december 1832. Voor zover bekend is er geen ander werk van hem bewaard gebleven. (Bron: J. Visser, 2021)
De allegorieën zijn geïnspireerd op de 'Iconologia' van Cesare Ripa. De geschilderde voorstellingen komen zeer precies overeen met de voorstellingen in dat boek. Ripa geeft daarbij ook verklaringen van de allegorieën: - De man met ooievaar is de 'Commertio della vita humana of De gemeenschaps van 's Menschen leven'. De een kan niet zonder de ander. Van ooievaars werd verteld (Plinius) dat wanneer zij in groepen vliegen zij de kop te rusten leggen op het lichaam van de er voor vliegende vogel. Van herten werd verteld (Isidorus) dat zij hetzelfde deden wanneer zij in groepen door het water zwommen. Bij molenstenen is het zo dat de ene steen niet zonder de andere kan. - De vrouw met lamp is de 'Vigilanza of wakkerheid' De waakzaamheid wordt uitgebeeld door het boek waar door studie wetenschap uit wordt verkregen. De roede maakt het lichaam wakker. Van kraanvogels wordt verteld dat wanneer zij gaan slapen er altijd een op wacht blijft. Om zeker te zijn dat hij niet in slaap valt moet hij een steen in zijn poot omhoog houden. Wanneer de steen toch valt schrikt de groep van het geluid wakker. De lamp geeft aan dat waakzaamheid met name in het donker geboden is en duidt wellicht ook op de lampen van de vijf wijze maagden die wakend, met brandende lampen, de bruidegom opwachtten. - De vrouw met zeildoek is de 'Navigatione of Schipvaert'. Het zeil, het roer en het schip op de achtergrond beelden de scheepvaart uit. Van de kiekendief wordt verteld (Plinius) dat deze vogel de stuurmanskunst is geleerd. De kiekendief is namelijk zeer wendbaar en kan met zijn staart zeer snel sturen.
literatuur: - Cesare Ripa, Iconologia of uytbeeldingen des Verstands (Amsterdam, 1644), pp. 153, 589 - Jaarboek Fries Scheepvaart Museum 1988, 54-59. - 'Raadsels rond Aede Lutsens opgelost?' in: Leeuwarder Courant 19 december 1973. - Sneeker Nieuwsblad 18 dec. 1958, 18 sep. 1978

Identificatie
Titel
Beschilderde behangsels met voorstelling van drie allegorieën.
Objectnummer
FSM-C-022-H
Objecttype
  • Behangschilderingen
    Geschilderde behangsels zijn behangsels die bestaan uit een opgespannen drager van neteldoek, jute , linnen of katoen al dan niet voorzien van een papieren laag waarop handmatig een schildering is aangebracht. Deze voorstellingen werden aangebracht met olieverf, waterverf, ei-verf of lijmverf. De geschilderde doeken bedekten soms de gehele wand. Ze worden ook wel ‘zaalstukken’ genoemd. Vaak zijn zij toegepast in combinatie met afzonderlijke schilderstukken boven de deuren, tegen de schoorsteenboezem en aan het plafond. De geschilderde behangsels komen in de mode rond het derde kwart van de 17de eeuw. In eerste instantie zijn zij toegepast als een goedkopere geschilderde imitatie van kostbare gobelins en zij zijn op hun beurt weer de voorlopers van het gedrukte papierbehangsel. Geschilderde behangsels zijn vaak beschilderd als 'doorkijkjes' met italianiserende landschappen of met mythologische of historische voorstellingen. (Winkler Prins Kunst / Jurriaan Andriessen, Richard Harmanni)
  • Schilderijen
    Geschilderde voorstellingen op panelen of opgespannen doek, meestal van draagbaar formaat. Vooral te onderscheiden van 'muurschilderingen' en 'verluchtingen' in manuscripten.Geschilderde voorstellingen op panelen of opgespannen doek, meestal van draagbaar formaat. Vooral te onderscheiden van 'muurschilderingen' en 'verluchtingen' in manuscripten. (AAT-Ned)
  • Grauwtjes
Persistente URL
http://hdl.handle.net/21.12111/fsm-collect-1000009627
Over
Onderwerpen
  • Allegorieën
    Literaire werken waarin met behulp van fictionele, symbolische figuren en handelingen waarheden of generalisaties omtrent menselijk gedrag of menselijke ervaringen worden gedebiteerd. (AAT-Ned)
Werk
Breedte
94.0 cm
Hoogte
175.0 cm
Lengte
cm
Museum
Fries Scheepvaart Museum
Vervaardiging
Maker
  1. Aede Lútzens
Datering
Materiaal
  • Olieverf
    Een verfstof waarin drogende olie als drager voor het pigment fungeert. (AAT-Ned)
Aankoop & Licentie
Licentie
BY-SA

Trefwoorden