Speelscheepje van het type Kemphaan.

Speelscheepje. Type Kemphaan. Op spanten gebouwd. Rondhouten en tuigage Het speelscheepje heeft één mast. De mast is voorzien van twee zalingen; de bovenste is V-vormig, de onderste is recht. De mast wordt aan de voorkant gehouden door twee metalen voorstagen die zijn vastgezet op een gatenrail op het voordek. Aan weerszijden wordt de mast gehouden door vier metalen zijstagen. De bovenste zijstag loopt van de top van de mast, via de bovenste zaling en is vastgezet op de kruising van de onderste zaling. De tweede en derde zijstag lopen van de mast naar de onderste zaling en zijn vastgezet op de dekrand. De vierde zijstag loopt van de onderste zalingkruising naar de dekrand en is daar vastgezet. Aan de achterkant wordt de mast gehouden door een metalen achterstag, die is vastgezet op de spiegel. De mastvoet rust in een glijrail en is daardoor naar voren en naar achteren verstelbaar. De zeilen zijn van witte dacron: een boomfok en een grootzeil. Het voorlijk van de fok is geregen in een metalen draad, die loopt via een blok aan de bovenste zaling en is vastgezet op de onderste zaling. De hals van de fok is vastgezet op de gatenrail op het voordek. Het onderlijk van de fok is voorzien van een boom. Aan de boom is een blok bevestigd met daaraan de fokkeschoot, die met een ring is vastgezet op een metalen overloop op het voordek. Het grootzeil heeft de vorm van een Bermudazeil (torentuig). de piekeval is van metaal en loopt door een gat in de top van de mast naar beneden en is vastgezet aan de voet van de mast. Het voorlijk van het grootzeil is met raktouwen vastgezet in gaten die in de mast zijn geboord. In het achterlijk van het grootzeil zijn drie zeillaten ingenaaid. Het onderlijk van het grootzeil is aan voor- en achterkant vastgemaakt aan de giek. De giek hangt aan de voorkant met een zwanehals aan een oog in de mast (het oog ontbreekt). De grootschoot loopt via een blok aan de giek en is met een metalen oog vastgezet aan een metalen overloop op het achterdek. Op de top van de mast een rode windvaan. De op het model gebruikte blokken zijn niet voorzien van lopende schijven. De romp: het voorschip is scherp en heeft een overhangende (extreme) lepelboeg. Het achterschip is eveneens overhangend en is voorzien van een schuine, platte spiegel. De romp is opgebouwd op een knikspant. De bodem is voorzien van een kiel, die is verzwaard met metaal. Het roer is opgehangen aan de kiel. Het model van voor naar achter: Het speescheepje is gladdeks. Van de voorsteven naar de spiegel loopt over de rand van het dek een stootrand en een waterlijst. Op het voordek T-vormige, metalen gatenrail, waaraan de voorstagen en de fokkehals zijn bevestigd. Voor de mast de metalen overloop voor de fokkeschoot. Daarachter de houten glijrail van de mastvoet. Achter de mast een granaatvormige kuiplijst, die is geplaatst op het dek (geen echte kuip). In de 'kuip' is een luik gemaakt. Ter hoogte van de kuip is aan weerszijden op de boorden de naam van het speelscheepje geschilderd: 'DAY-DREAM'. Achter de kuiplijst steekt de spil van het roer schuin omhoog uit het dek. Aan de roerspil is een krom helmhout gemaakt. Achter het roer de metalen overloop van de grootschoot. Kleuren De romp is wit. Het onderwater schip is bronskleurig met op de waterlijst een groene bies. Het dek en de rondhouten zijn gelakt. De stander is ongeverfd. Accessoires: stander.
Het speelscheepje van het model Kemphaan werd ontworpen door A. van Oudgaarden te Schiedam. Het tijdschrift De Modelbouwer wijdde in 1938 een heel nr. aan de beschrijving van de bouw van dit speelscheepje. Het tijdschrift leverde op verzoek ook het hout en de benodigde verf.
Johan Keikes uit Sneek maakt het speelscheepje. Het is later voorzien van nieuwe zeilen.
De eenvoudigste speelscheepjes zijn klompscheepjes. De meer verfijnde modellen konden worden gebruikt om er gewoon mee te spelen in het water, maar er konden ook wedstrijden mee worden gehouden. De watersportplaats Grou heeft wat deze wedstrijden betreft een traditie. Vanaf 1907 werden ze er gehouden, eerst op initiatief van particulieren en vanaf 1914 onder auspiciën van de zeilvereniging Lyts Frisia, die er in 1924 zelfs de onderafdeling Jong Frisia voor oprichtte. Na de Tweede Wereldoorlog begon de animo voor het 'skipkesilen' te verflauwen, maar sinds 1968 is er sprake van een reveil. Er wordt gezeild in diverse klassen, zoals klompen A en klompen B, Lytse Folle, Lytse Holle, Grutte Folle en Grutte Holle en Meteoor. Ook in dorpen als Jirnsum, Terherne, Warten en Wergea en steden als Leeuwarden en Sneek werden en worden wedstrijden gehouden. In Burgum werd ook 'skipkesilen' gedaan. Daar was de kapper Hendrik Bulthuis de stimulator. Deze vermaarde ontwerper van de volgens het lattenbouwprincipe vervaardigde B.M.-er en 16 m², bouwde 's winters met de dorpsjeugd door hem ontworpen speelscheepjes, waarmee 'gehardzeild' kon worden.
literatuur: - Jaarboek Fries Scheepvaart Museum 1983, p. 22 - De Modelbouwer 1938, p 165-178 - Waterkampioen 1939, p. 82, 137-138 - D.J. van der Ven, Van scheepje-zeilen en schuitje-varen (Baarn, z.j.)